Welkom op de pagina van ‘Het zakdoekje’. Hier vindt u allerlei gegevens die niet pastten in mijn gelijknamige boek over het verzetsverleden van mijn moeder, Grada Reinders-van Horen.
Op de eerste plaats zijn dat afbeeldingen: foto’s van mijn moeder uit de jaren ’40, van het zakdoekje zelf en van andere handwerkjes die zij heeft meegebracht uit de kampen. Daarnaast zijn er stukken die ik in archieven gevonden heb, zoals haar inschrijving in de gevangenissen van Roermond en Maastricht, de kaart van Kamp Vught en haar inschrijvingskaart in Ravensbrück.
‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’ zei Cruyff. Nu ik meer dan vijf jaar heb gezocht meen ik ook enigszins door te hebben hoe ik eigenlijk had moeten zoeken. Ik hoop dat iemand er baat bij heeft.
Het boek is de aanleiding geweest voor meerdere nieuwe liedjes in het theaterprogramma Helden. Hierin speelde ik met Lucas Beukers op de bassen en Pieter Klaassen op overige snaarinstrumenten.
Onder het kopje ‘Media & Recensies’ vindt u filmpjes en andere zaken die met het boek te maken hebben.
Bedankt voor uw belangstelling!
‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’ zei Johan Cruyff.
Nu ik meer dan vijf jaar heb gezocht meen ik ook door te hebben hoe ik had moeten zoeken. Als ik opnieuw zou moeten beginnen zou ik eerst de volgende vijf instanties benaderen die min of meer gespecialiseerd zijn in het achterhalen van gegevens van oorlogsslachtoffers.
Het Nederlandse Rode Kruis heeft een aparte afdeling Oorlogsnazorg. In het huidige digitale tijdperk hebben ze hun zaken goed voor elkaar. Ik heb ze via de mail op 12 augustus 08 benaderd en kreeg op 29 oktober 08 uitgebreid antwoord.
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
Afdeling Oorlogsnazorg van het Rode Kruis
Postbus 28120
2502 KC Den Haag
Bezoekadres:
Leeghwaterplein 27
2521 CV Den Haag
Tel.: 070 445 56 66
Fax: 070 445 57 77
www.rodekruis.nl
oorlogsnazorg@redcross.nl
In Duitsland hebben de geallieerden vrij snel na de oorlog in samenwerking met het Internationale Rode Kruis The International Tracing Service (ITS) (Internationale Opsporings Dienst) opgericht. In dit instituut is al het archiefmateriaal over Nazi slachtoffers opgeslagen, dat tijdens en na de oorlog gevonden is. Het staat ter beschikking aan de getroffenen en hun familie.
Er is 26.000 meter archiefarchiefmateriaal waaronder 50.000.000 referentiekaarten die betrekking hebben op 17.500.000 mensen. Dit lijkt heel veel maar de archieven zijn verre van volledig. De Nazi’s hebben namelijk aan het eind van de oorlog structureel bestanden vernietigd.
Het ITS is gevestigd in Bad Arolsen dat centraal ligt ten opzichte van de vier bezettingszones waarin Duitsland na de oorlog werd opgedeeld.
Pas aan het einde van mijn mijn zoektocht leerde ik dat het ITS bestond. Zowel in Ravensbrück als in Dachau werd ik ernaar verwezen.
Ik heb ze meteen benaderd maar de gegevens die ze mij toen stuurden kende ik al.
Benaderen kan per email. Zij verwijzen je door naar hun website waarop je een formulier kan invullen. Ze vragen om dit formulier ondertekend in te dienen. Dus sturen, faxen of gescand mailen.
Kosten: gratis
International Tracing Service (ITS)
Große Allee 5-9
34454 Bad Arolsen
Germany
Tel.: +49 (0)5691 629-0
Fax: +49 (0)5691 629-501
www.its-arolsen.org
email@its-arolsen.org
Dit is het Joods Herdenkenkingscentrum in Israel van de Holocaust. Het is in 1953 opgezet als een instituut voor documentatie, educatie, onderzoek en nagedachtenis. Ook hier lagen gegevens van Moe opgeslagen.
Yad Vashem werkt nauw samen met The International Tracing Service in Bad Arolsen. Ik kreeg via Israel zelfs gegevens uit het ITS die ik niet rechtstreeks van de mensen in Bad Arolsen had gekregen.
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
Yad Vashem
The Martyrs’ and Heroes’ Remembrance Authority
P.O.B. 3477
Jerusalem 91034
Israel
Tel.: 972-2-6443712
Fax: 972-2-6443669
www.yadvashem.org
central.database@yadvashem.org.il
De Stichting 1940-1945 verleent diensten aan verzetsdeelnemers, vervolgingsslachtoffers en burger-oorlogsslachtoffers uit de jaren 1940-1945. Aanvragen voor uitkeringen in dit verband verlopen via deze stichting.
Omdat mijn Moeder nooit een dergelijke uitkering heeft aangevraagd is er over haar niets bekend in het archief van de Stichting 1940-1945.
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
Bezoekadres:
Nienoord 5
1112 XE Diemen
Postadres:
Stichting 1940-1945
Postbus 12288
1100 AG Amsterdam Zuidoost
Tel.: 020 660 19 45
Fax: 020 660 19 75
www.st4045.nl
info@st4045.nl
Het instituut is kort na de bevrijding, al op 8 mei 1945, opgericht in het besef van het grote belang van de bezettingsperiode. Sinds 1 januari 1999 is het Instituut onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het NIOD is hét centrum in Nederland voor de kennis en de bestudering van Nederland (inclusief Nederlands-Indië) en de Tweede Wereldoorlog.
Fijne ruimte met een binnentuin. Vriendelijke mensen.
Herengracht 380
1016 CJ Amsterdam
Tel.: 020 523 38 00
Fax: 020 523 38 88
www.niod.nl
info@niod.nl
Het barst op deze wereld van de archieven waar materiaal uit de oorlog is opgeslagen. Het is mijn indruk dat eigenlijk alleen The National Archives in Washington voor een groot deel gedigitaliseerd zijn en openbaar op Internet staan.
Al het andere materiaal is analoog: velletjes papier in dozen.
Als je mij zou vragen hoe je het beste te werk kunt gaan in deze berg paperassen zou ik vier dingen zeggen:
Het voert te ver om hier alle archieven op te sommen waar ik geweest ben.
De belangrijkste noem ik hier:
Naast het Centraal Station in Den Haag. Ik vond het een heerlijke plek om te zoeken. Mooie lichte leeszaal. Vriendelijke mensen.
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
Dossiers over Nederlanders en Duitsers die na de oorlog in ons land vervolgd zijn zitten in het Centrale Archief Bijzondere Rechtspleging ( C.A.B.R.).
Om die te mogen inzien moet je een verzoek indienen, waarbij je uitlegt wat je doel is. Bovendien moet je kunnen bewijzen dat de vervolgde overleden is.
Achteraf krijg ik de indruk dat ik mazzel gehad heb dat ik een verklaring kreeg van de gemeente Bad Bentheim dat hun inwoner Nitsch was overleden. Volgens ambtenaren bij de gemeente Roermond hadden hun collega’s in Bad Bentheim die verklaring nooit mogen afgeven.
Bezoekadres:
Prins Willem Alexanderhof 20
2595 BE Den Haag
Postadres:
Postbus 90520
2509 LM Den Haag
Tel: 070 331 54 00
Fax: 070 331 55 40
www.nationaalarchief.nl
info@nationaalarchief.nl
Je kunt er niet naar buiten kijken maar deze studiezaal is prachtig gevestigd in de kerk van het voormalige Minderbroederklooster. Daglicht is er volop in de koffiekamer.
Er was op een gegeven moment wat onduidelijkheid of ik al dan niet een ontheffing nodig had maar voor de rest vond ik het hier erg vriendelijke mensen.
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
Sint Pieterstraat 7
6211 JM Maastricht
Tel: 043 328 55 00
Fax: 043 325 56 40
www.rhcl.nl
info@rhcl.nl
Toen ik nog geen doodsverklaring van Nitsch had heb het Duitse legerarchief benaderd. Zij beheren de personeelskaartenbakken, militaire stamboeken, persoonsgegevens met betrekking tot de Wehrmacht, Luftwaffe, Waffen-SS en Organisation Todt.
Benaderen kan per email.
Kosten: niet gratis
Ook hier geldt de regel dat je pas inzage krijgt als je kunt bewijzen dat de persoon overleden is.
Bundesarchiv Aachen, Zentralnachweisstelle
D-52076 Aachen
Deutschland
Tel.: 0049 2408 147 0
Fax: 0049 2408 147 37
www.bundesarchiv.de
Ik heb ze benaderd voor gegevens over de Engelse militair die Moe mogelijk seksueel benaderd had. Zij stelden meteen een hoop vragen (welk regiment? is de man gearresteerd? is hij voorgeleid?) waar ik geen antwoord op had en ook geen antwoord op kon vinden.
Benaderen kan per email.
Kosten: je kunt het archief gratis bezoeken. Maar als zij voor jou dingen moeten uitzoeken rekenen ze een fiks uurloon.
The National Archives
Kew, Richmond, Surrey, TW9 4DU
United Kingdom
Tel: +44 (0)20 8876 3444
www.nationalarchives.gov.uk
Onder “contact” staat een e-mail formulier.
Zij hebben opvallend veel gegevens op internet staan. Gigantisch veel stukken van de processen die de Amerikanen na de oorlog in Duitsland gevoerd hebben zijn gescand en op het net gezet. Ik had ze gemaild over de getuigenissen van Nederlandse vrouwen op het proces van Stirnweis, de Kampcommandant van Aussenlager Agfa Kamerawerk. Die stuurden ze meteen op!
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
The National Archives and Records Administration
8601 Adelphi Road
College Park, MD 20740-6001
USA
Tel.: 1 866 272 6272 (gratis)
Fax: 1 301 837 0483
www.archives.gov
Onder “contact” staat een e-mail formulier.
De drie concentratie kampen waar mijn moeder heeft gezeten zijn allemaal te bezoeken en ze hebben alledrie een bezoekerscentrum met exposities.
Mijn eerste kennismaking viel een beetje tegen omdat ze me in eerste instantie uitnodigden om langs te komen en vervolgens geen tijd voor me bleken te hebben. Ik heb nu begrepen dat er toen sprake was een enorme drukte omdat er net een dagboek van een gevangene was ontdekt. Inmiddels heb ik een goede verstandhouding met dit instituut gekregen en ik heb zelfs een liedje opgenomen voor een benefiet CD.
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
Nationaal Monument Kamp Vught
Lunettenlaan 600
5263 NT Vught
Tel: 073 656 67 64
www.nmkampvught.nl
info@nmkampvught.nl
Ik vond het zeer de moeite waard om er rond te lopen. Het was totaal niet druk en er staan nog maar een paar originele gebouwen. De permanente tentoonstelling is interessant maar wel duidelijk opgezet in de communistische tijd. Toen wij er waren werden de ‘Führerwonungen’ de huizen van de leiding die uitkijken over het kamp verbouwd tot tentoonstellingsruimte.
Benaderen kan per email.
Kosten: gratis
Mahn- und Gedenkstätte Ravensbrück / Stiftung Brandenburgische Gedenkstätten
16798 Fürstenberg/Havel
Tel.: 033 093 608 13
Fax: 033 093 608 29
www.ravensbrueck.de
info@ravensbrueck.de
Misschien lag het mij, misschien was het de foute dag maar ik vond het één grote poppenkast. Er was geen enkele verstilling want duizenden drukke dagjesmensen liepen zich daar te verpozen.
KZ-Gedenkstätte Dachau
Alte Römerstr. 75
85221 Dachau
Duitsland
Tel.: 00 49 8131 66 99 7 – 0
Fax: 00 49 8131 2235
www.kz-gedenkstaette-dachau.de
info@kz-gedenkstaette-dachau.de
TV-opname dodenherdenking 2004 in Venlo met interview en optreden Gé:
Door Karlijn Vincken werd ik gewezen op dit interview uit Vrij Nederland met Professor Frijda. Het raakte me hoe hij beschrijft waarom oorlogsslachtoffers zwijgen over hun geschiedenis. Hij gebruikt het beeld van een zelf-geamputeerd been. Dat was de directe aanleiding voor het lied ‘Fantoompien’.